Koorkap

Een koorkap is een grote halfronde cape die afhangt tot aan de voeten en die ter hoogte van de borst is bevestigd met een koorkapsluiting, agraaf genoemd, en aan de voorzijde is afgeboord met een aurifries. Dit gewaad werd oorspronkelijk gedragen door verschillende rangen van de clerus (paus, bisschop, priester en zelfs cantor) tijdens processies of ceremonies die zich buiten de kerk afspeelden, evenals tijdens plechtige kerkdiensten met uitzondering van de mis.

Mantel als bescherming tegen regen

De etymologie van het woord koorkap zegt veel over het gebruik en de oorspronkelijke vorm van het kledingstuk. Het is afgeleid van het Latijnse cappa, wat capuchon of kap betekent. De koorkap was van origine dan ook een lange en brede mantel met kap. Zijn oorsprong zou teruggaan op de mantel die de Romeinen droegen tijdens het regenseizoen (lacerna). Een andere benaming is ‘pluviale’, wat regenmantel betekent. De vorm van de koorkap wijzigde relatief weinig doorheen de tijd. Toen de functie van regenbescherming verloren ging en het vanaf de 12de eeuw een ceremonieel gewaad werd, was de kap niet meer nodig. Die transformeerde tot een soort decoratief schild op de rug, het koorkapschild (ook clipeus of kaproen genoemd), vaak versierd en afgeboord met franjes.

Een gewaad voor prestige en ceremonie

De koorkap is het gewaad bij uitstek voor bijzondere ceremonies. Gewoonlijk vervaardigd uit zijde, uit goud- of zilverlaken, draagt hij bij tot het plechtige karakter van vieringen. Door zijn wijde vorm verstijven de handelingen van de geestelijke die hem aanheeft. Als teken van waardigheid verwijst de koorkap naar machtskledij, zoals de mantels van heiligen of koningen. 

In tegenstelling tot andere liturgische gewaden die worden gewijd, heeft de koorkap geen sacraal karakter. De reden hiervoor zou kunnen zijn dat hij oorspronkelijk buiten de kerk werd gedragen of door de celebrant enkel bij liturgische handelingen waarbij geen consecratie komt kijken (en dus is hij in strikte zin geen priesterlijk gewaad).

Drager van voorstellingen in beweging

De aurifriezen en het koorkapschild van de koorkap zijn verrijkt met allerlei soorten geborduurde voorstellingen. Vergeleken met andere gewaadtypes kan de koorkap zeer uiteenlopende thema’s verbeelden zoals de Heilige Drievuldigheid, de Virgo lactans, het Laatste Avondmaal, de aartsengel Michael die de draak verslaat, episodes uit de psalmen, symbolen van de eucharistie of de Passie, etc. Gedragen door clerici bij hun rondgang door de straten, hielp de koorkap zo de voorstelling van het heilige buiten de kerk te brengen.

• 

• 

• 

• 

• 

•